Hoe kun je praktisch formatief handelen en feedforward geven tijdens de les/leercyclus?
Behalve formatief evalueren op basis van een toets, kun je dus ook tijdens de les/leercyclus meten wat leerlingen al wel begrijpen en wat nog niet. Dit kun je op allerlei manieren doen, al dan niet met behulp van een digitale tool.
Aan het begin van de les kun je bijvoorbeeld met een digitale quiz meten wat van de vorige les is bijgebleven of wat leerlingen van het huiswerk hebben opgestoken. Op basis van de antwoorden kun je je leerlingen direct feedforward geven. Bijvoorbeeld: ‘Maak een mindmap over dit onderwerp en geef daarin de verbanden weer.’ Of: ‘Leer de woorden die horen bij dit hoofdstuk met behulp van WRTS, Drillster of de strategie Logica’. Of: ‘Bekijk het filmpje met de uitleg over exponentiële verbanden en maak daarna de herhaalopgaven op blz. 82’.
Aan het einde van de les kun je met een aantal goed gekozen vragen en opdrachten kijken of het lesdoel zowel inhoudelijk als cognitief is behaald. De reacties van leerlingen kun je gebruiken om de inhoud van de volgende lessen mede te bepalen. Blijken de meeste leerlingen bijvoorbeeld nog steeds moeite te hebben met het vervoegen van standaard werkwoorden (T1)? Laat dan de volgende les het stappenplan nog eens terugkomen en laat hen samen oefenen met een leuke, actieve werkvorm.
Welke werkvormen en tools zijn het meest geschikt voor formatief handelen?
Er zijn heel veel manieren en werkvormen om aan leerdoelen te werken of om te bepalen of leerlingen een leerdoel hebben behaald of nog niet. Voor formatieve toetsjes kun je digitale tools inzetten als TestFox, of niet-digitale middelen, zoals een wisbordje, maar een werkschrift werkt natuurlijk ook. Van de digitale lestools is Kahoot waarschijnlijk de bekendste. Maar er zijn er meer: Plickers, GoFormative, Socrative, Quizalize…. Deze apps lenen zich vooral voor gesloten vragen. Ook zijn er digitale prikborden, waarop je informatie of opdrachten kunt verzamelen, zoals Padlet, of tools waarmee je mindmaps kunt maken, o.a. Wisemapping, Spiderscribe.
In het Handboek RTTI, maar ook in de webapplicatie RTTI-online met handige digitale ondersteuning bij formatief evalueren, vind je allerlei praktische werkvormen en leerstrategieën op maat voor tijdens de les.
Betekent formatief evalueren minder toetsen en minder cijfers geven?
De essentie van formatief evalueren is voortgangsgericht inzicht krijgen in het leerproces. Je kunt formatief evalueren mét en zonder cijfers, als je maar feedup, feedback en feedforward geeft. Als je helemaal geen cijfers geeft is het wel raadzaam om af en toe te meten met een wat grotere formatieve toets, zodat je overzichtelijk krijgt waar je leerlingen precies staan en wat ze nog nodig hebben. Er zijn bovendien leerlingen die beter presteren tijdens een wat grotere toets (‘foto’) dan gedurende de kleinere metingen in de lessen (‘film’).
De meeste scholen werken inmiddels met minder toetsen en cijfers dan voorheen én halen meer informatie uit de toetsen die ze nog wel afnemen. Op veel scholen wordt per periode één so en één proefwerk voor een cijfer gegeven, maar leerlingen krijgen nu náást het cijfer ook feedback en feedforward. Op sommige scholen wordt pas een cijfer gegeven wanneer alle kansen om tot beheersing te komen zijn benut en wordt er grotendeels cijferloos gewerkt, maar er wordt natuurlijk wel gemeten (feedback) en de leerlingen krijgen acties en leerstrategieën op maat (feedforward).
Lees meer over de praktische invulling met RTTI en OMZA van het 5-fasen-model van Gulikers & Baartman.