Een praktische invulling van het 5-fasen-model van Gulikers en Baartman
Baartman & Gulikers onderzochten welke fasen docenten doorlopen die succesvol formatief evalueren.
- Verwachtingen verhelderen
- Leerlingreacties ontlokken en verzamelen
- Reacties interpreteren en analyseren
- Communiceren met leerlingen over resultaten
- Vervolgacties ondernemen: onderwijs en leren aanpassen
Hoe je de formatieve toetscyclus kunt vormgeven leggen we uit aan de hand van RTTI, omdat deze metataal zo heel nauw aansluit bij de lespraktijk. Met RTTI-online kun je de formatieve toetscyclus als volgt in praktijk brengen.
Fase 1: Verwachtingen verhelderen (Feedup)
Aan het begin van een lessencyclus kun je bijvoorbeeld ook een les wijden aan het met de klas (verder) invullen of bespreken van de leerdoelkaart, zodat iedereen aan het eind van de les een goed beeld heeft van wat er verwacht wordt, of de leerlingen de leerdoelkaart samen laten invullen aan de hand van wat ze in het lesstofaanbod (methode) kunnen vinden en dit met elkaar waar nodig aanvullen.
De leerdoelkaarten kun je daarnaast op andere manieren gebruiken. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld afstrepen wat ze al beheersen en het ‘bewijs’ daarvan in de verschillende cellen hangen, of elkaar beoordelen op de succescriteria. Ook kunnen ze voorbeelden bekijken en bespreken.
Docenten die werken met een RTTI-methode van Boom of Staal & Roeland kunnen per les ook verwachtingen verhelderen met de RTTI-lesdoelen die in de methode worden genoemd.
Fase 2: Leerlingreacties ontlokken en verzamelen
Er zijn legio manieren om leerlingreacties te ontlokken: het stellen van activerende vragen tijdens het onderwijsleergesprek, toetsjes afnemen met TestFox of digitale apps als Kahoot, Quizlet of Mentimeter, opdrachten geven en nabespreken of een exit ticket laten invullen aan het einde van de les (dit kan ook digitaal met exitticket.nl). Zorg er wel voor dat de vragen en opdrachten in een optimale verhouding voor het schooltype en leerjaar gekoppeld zijn aan de leerdoelen en cognitieve niveaus.
Fase 3: Reacties interpreteren en analyseren
In TestFox kun je een formatieve RTTI-toets of een kleinere toets afnemen, of leerlingen huiswerkopdrachten laten doen. Vervolgens kun je deze analyseren met RTTI-online.
Er zijn ook situaties waar je informeler te werk kunt gaan. Je kunt je leerlingen bijvoorbeeld de opdracht geven om in de klas te laten zien dat ze een leerdoel beheersen. Of leerlingen elkaar feedback laten geven (peer feedback) op basis van de succescriteria uit de leerdoelenkaart of een andere rubric.
Fase 4: Communiceren met leerlingen over resultaten (Feedback)
Waar RTTI zoals eerder toegelicht de taal is waarmee je over leren en leerstrategieën praat is OMZA de taal om op een handige manier over leergedrag te spreken. De letters staan voor de categorieën organiseren, meedoen, zelfvertrouwen en autonomie en helpen docenten en leerlingen om zicht te krijgen op gedrag dat voorwaardelijk is om te kunnen leren. Heeft een leerling de juiste spullen bij zich? Voelt een leerling zich prettig op school en wordt hij/zij niet gepest? Is het huiswerk goed opgeschreven en gepland? Doet ie mee in de les? Is hij betrokken bij de klas? Durft hij of zij zich te presenteren of slaat hij regelmatig dicht? Kan hij of zij zelfstandig een taak aan? Is hij of zij in staat naar zichzelf te kijken?
In RTTI-online is naast RTTI ook OMZA volledig geïntegreerd. Docenten kunnen leerlingen scoren en leerlingen kunnen zichzelf scoren op de OMZA-gedragsindicatoren en dat geeft de mentor vanuit een overzichtelijk coach-dashboard de juiste informatie om in gesprek te gaan. Dat kan natuurlijk met individuele leerlingen maar ook met de klas, want ook op dat niveau rapporteert het dashboard en biedt naast feedback ook gerichte feedforward aan. Uitgeverij Staal & Roeland ontwikkelde samen met DocentPlus de serie Zo Leer Je! Deze uitgave verzorgt voor de onderbouw in 64 lessen, gegroepeerd rondom de thema’s van OMZA, honderden bruikbare en eenvoudig toepasbare tips om leerlingen aan te zetten tot succesvoller studiegedrag. Verder is er ook een integratie op OMZA vanuit de Executieve Functies.
Fase 5: Vervolgacties ondernemen: onderwijs en leren aanpassen (Feedforward)
Dit is de fase waarin je leerlingen handreikingen geeft die hen helpen het leerdoel beter te gaan beheersen. Dit kun je zowel klassikaal als individueel doen. Het doel is dat alle leerlingen de leerdoelen beheersen.
Leerlingen kunnen ook zelf een vervolgactie formuleren, bijvoorbeeld met behulp van RTTI-online, waarin ook reflectie, feedback en feedforward voor en door de leerling op verschillende manieren wordt ondersteund.
Lees meer over rapportage vanuit RTTI-online.